خزر در خطر!
در خبری نگران‌کننده پژوهشکده اکولوژی خزر پس از سال‌ها فعالیت علمی و پژوهشی در زمینه اکوسیستم حساس دریای خزر، تعطیل شد، این تصمیم که با واکنش‌های گسترده‌ای همراه بوده، بیم آن می‌رود که تبعات جبران‌ناپذیری برای مازندران و به‌طور کلی، برای حفاظت از این گنجینه طبیعی به دنبال داشته باشد.
طاهر خبر _ زری طاهری پرکوهی| پژوهشکده اکولوژی خزر، به عنوان تنها مرکز تخصصی در کشور که به صورت جامع بر روی اکولوژی دریای خزر تمرکز داشت، نقش بی‌بدیلی در شناخت، پایش و ارائه راهکارهای علمی برای حفظ این دریا ایفا می‌کرد، از بررسی تنوع زیستی و گونه‌های در معرض خطر گرفته تا مطالعه آلودگی‌های زیست‌محیطی و تاثیرات تغییر اقلیم بر خزر، تمامی این پژوهش‌ها اطلاعات حیاتی را برای تصمیم‌گیری‌های کلان در زمینه مدیریت این اکوسیستم فراهم می‌کرد.
دریای خزر گنجینه‌ای که وجود دارد و به حفاظت نیاز دارد
در این میان، لازم است یک بار دیگر بر این نکته تأکید شود: دریای خزر وجود دارد و یک واقعیت انکارناپذیر جغرافیایی و زیستی است، این دریا نه تنها بزرگترین پهنه آبی محصور در خشکی جهان است، بلکه زیستگاه گونه‌های منحصر به فردی چون فک خزر و ماهیان خاویاری بوده و نقش حیاتی در اقتصاد، فرهنگ و زندگی میلیون‌ها نفر در کشورهای حاشیه آن، از جمله ایران و به ویژه استان مازندران، ایفا می‌کند.
تعطیلی این پژوهشکده، درست در زمانی که دریای خزر با چالش‌های بی‌سابقه‌ای از جمله کاهش سطح آب، آلودگی‌های صنعتی و شهری، صید بی‌رویه و تغییرات اقلیمی دست و پنجه نرم می‌کند، ضربه‌ای مهلک به تلاش‌های حفاظتی محسوب می‌شود.
استان مازندران، با بیشترین مرز آبی با دریای خزر در ایران، بیش از هر منطقه دیگری از این تصمیم متأثر خواهد شد، معیشت صیادان، سلامت گردشگری دریایی، و حتی کیفیت آب آشامیدنی در بلندمدت، همگی به سلامت اکولوژیکی خزر وابسته است.
پیامدهای تعطیلی برای مازندران
افزایش ناآگاهی و عدم پایش: با تعطیلی پژوهشکده، شکاف بزرگی در پایش مستمر وضعیت زیست‌محیطی خزر و جمع‌آوری داده‌های حیاتی ایجاد می‌شود. این امر می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست و غیرعلمی در زمینه مدیریت منابع دریایی شود.
تشدید آسیب‌پذیری اکوسیستم: بدون پژوهش‌های تخصصی، شناسایی و مقابله با عوامل تهدیدکننده زیستی و غیرزیستی خزر دشوارتر خواهد شد که این امر آسیب‌پذیری اکوسیستم را در برابر چالش‌های فعلی و آینده افزایش می‌دهد.
تهدید معیشت و سلامت: سلامت دریای خزر به طور مستقیم با معیشت صیادان و فعالان گردشگری در مازندران گره خورده است. آلودگی و تخریب زیست‌محیطی می‌تواند به کاهش ذخایر آبزیان و رکود صنعت گردشگری منجر شود.
فقدان مرجع علمی: در غیاب پژوهشکده اکولوژی خزر، استان مازندران یک مرجع علمی معتبر برای ارائه مشاوره و راهکارهای تخصصی در زمینه مسائل مرتبط با دریا را از دست می‌دهد.
واکنش‌ها به تعطیلی پژوهشکده اکولوژی خزر
استاندار مازندران، در واکنش به این اتفاق، با ابراز نگرانی از تعطیلی تنها مرکز تخصصی تحقیقات دریای خزر در کشور، تاکید کرد: حفظ و احیای دریای خزر برای استان مازندران حیاتی است و ما تمام تلاش خود را برای فعال‌سازی مجدد این پژوهشکده به کار خواهیم گرفت. از دستگاه‌های ذیربط انتظار می‌رود که هرچه سریع‌تر راهکاری برای ادامه فعالیت این مرکز مهم علمی بیابند.
به گفته وی دانش و پژوهش‌های این پژوهشکده برای تصمیم‌گیری‌های کلان و مدیریت بهینه منابع دریایی استان ضروری است و بدون آن، در حوزه محیط زیست دریایی دچار ضعف‌های جدی خواهیم شد.
همچنین علی بابایی کارنامی، نماینده مجلس شورای اسلامی، نیز در همین راستا اظهار کرد که تعطیلی پژوهشکده اکولوژی خزر یک اشتباه استراتژیک است که می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به محیط زیست دریای خزر و اقتصاد استان مازندران وارد کند.
به اذعان وی، ما در مجلس پیگیر این موضوع خواهیم بود و از طریق مکاتبات و جلسات با وزارتخانه‌های مربوطه، خواستار تجدید نظر در این تصمیم و تخصیص بودجه لازم برای احیای این مرکز علمی ارزشمند هستیم. حفاظت از دریای خزر وظیفه ملی است و نباید به بهانه‌هایی مانند کمبود بودجه، از آن غفلت کرد.
بابایی کارنامی همچنین به اهمیت حفظ اشتغال محققان و متخصصان این حوزه اشاره کرد و گفت که تعطیلی پژوهشکده به معنی از دست دادن سرمایه‌های انسانی متخصص نیز هست.
جامعه علمی، فعالان محیط زیست و مردم مازندران با نگرانی عمیق به این وضعیت می‌نگرند، این تعطیلی نه تنها یک عقب‌گرد علمی، بلکه یک تهدید جدی برای آینده دریای خزر و استان مازندران است.
از مسئولین امر انتظار می‌رود با درک اهمیت حیاتی این پژوهشکده و نیاز مبرم به دانش و پژوهش در زمینه حفاظت از دریای خزر، هرچه سریع‌تر نسبت به بازگشایی و حمایت همه‌جانبه از فعالیت‌های آن اقدام کنند، دریای خزر، سرمایه ملی و بین‌المللی ماست که وجود آن انکارناپذیر بوده و حفاظت از آن وظیفه‌ای همگانی است.