تخریب جنگل‌های هیرکانی؛ فاجعه‌ای برای دریای خزر و حیات شمال ایران
یک کارشناس برجسته جنگل‌شناسی، اکولوژی جنگل و محیط زیست، به تشریح وضعیت بحرانی دریای خزر و پیوند ناگسستنی آن با جنگل‌های هیرکانی پرداخت و تخریب جنگل‌های هیرکانی را فاجعه‌ای برای خزر دانست.
داریوش خانلری در گفتگویی اختصاصی با “طاهر خبر” در حالی که حاصل بیش از پنجاه سال تجربه و پژوهش میدانی خود را به اشتراک می‌گذاشت، تاکید کرد: درک اکوسیستم‌های خزر برای حفظ این گنجینه طبیعی حیاتی است.
وی با اشاره به اکوسیستم‌های متعدد دریای خزر توضیح داد: هر موجود زنده‌ای، چه خزر باشد چه جنگل‌های هیرکانی، بر پایه اکوسیستم خود استوار است. اگر اکوسیستم را نشناسیم، طبیعت را درک نخواهیم کرد.
خانلری تغییرات اقلیمی را عامل دگرگونی اکوسیستم‌ها دانست و با مثال از سواحل بابلسر تا روسیه، تفاوت‌های اکوسیستم‌ها را شرح داد.
به گفته این دوستدار محیط زیست، ناحیه ایرانی خزر دارای اکوسیستم فعال کاسپین است که نیازمند پژوهش‌های دقیق برای شناسایی مرزهای تغییرات آن است.
پیوند حیاتی جنگل‌های هیرکانی و دریای خزر
این کارشناس محیط زیست، ارتباط حیاتی میان جنگل‌های خزری و دریای خزر را این‌گونه بیان کرد: “نام‌گذاری جنگل‌های خزری به دلیل تأثیر اقلیم خزری است.”
وی وجود گونه منحصر به فرد راش خزری را گواه این تأثیر دانست و افزود: با تغییر اقلیم، گونه راش نیز پایان می‌یابد.
به گفته خانلری در هر طبقه ارتفاعی جنگل، اکوسیستم‌های خاصی وجود دارند که تحت تأثیر گیاهان و درختان شکل می‌گیرند و تمامی این اکوسیستم‌های جنگلی در خدمت دریای خزر هستند.
کارشناس اکولوژی جنگل و محیط زیست روند این پیوند را این‌گونه توضیح داد: بخار آب از خزر به کوهستان رفته، تبدیل به باران و برف و در نهایت آب شیرین می‌شود. این آب از طریق رودخانه‌ها به دریا باز می‌گردد. بنابراین، حیات خزر به آب رودخانه‌ها وابسته است.
وی با اشاره به تخم‌گذاری ماهی سفید در مصب رودخانه‌ها، بر لزوم حفظ کیفیت آب شیرین تاکید کرد و آلودگی رودخانه‌ها را مانع از این فرآیند حیاتی دانست و تاکید کرد: اکوسیستم جنگل‌های خزری با دریای کاسپین گره خورده و زندگی‌شان به هم مرتبط است.
تبعات مخرب آموزش‌های غلط و قطع درختان
خانلری، یکی از اصلی‌ترین عوامل تخریب خزر را آموزش‌های غلط دیکته شده از غرب دانست که منجر به قطع گسترده درختان جنگل‌های هیرکانی شد.
این کارشناس گفت: با قطع یک یا دو میلیارد درخت در ۶۰ الی ۷۰ سال گذشته، میلیاردها اکوسیستم خرد و چشمه‌های آب شیرین از بین رفته‌اند، این نابودی به کاهش آب شیرین و آسیب‌پذیری دریای خزر انجامیده است.
وی همچنین به خاک‌برداری و فعالیت‌های معدنی در کنار رودخانه‌ها اشاره کرد که باعث سمی شدن خاک و آب رودخانه‌ها و از بین رفتن آبزیان می‌شود. دکتر خانعلی این اقدامات را نتیجه آموزش اشتباه دانست که در رأس آن، سازمان ملل با فرستادن کارشناسان فائو، بدآموزی کرده است.
خانلری تاکید کرد: تخریب جنگل به معنای کمبود آب خزر و شور شدن آب‌های زیرزمینی است که به نوبه خود، کیفیت زراعت را کاهش می‌دهد.
زباله و عدم رعایت قوانین اساسی
این دوستدار محیط زیست عامل مخرب دیگر را ریختن زباله در جنگل دانست که به تولید شیرابه‌های سمی منجر شده است.
به گفته وی، این شیرابه‌ها مزارع برنج و گندم را مسموم کرده و این مسمومیت به سفره غذایی مردم بازگشته و بیماری‌های مختلفی را به دنبال داشته است.
خانلری مسئولیت این فاجعه را متوجه سازمان منابع طبیعی و سازمان محیط زیست جمهوری اسلامی دانست.
این کارشناس برجسته با اشاره به قانون اساسی و اصول ۴۵ و ۵۰ که بر حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست تاکید دارند، ابراز تأسف کرد که این اصول در عمل نادیده گرفته شده‌اند.
وی گفت: هیچ‌کدام از مسئولین به این اصول و لزوم حفاظت مدون و چارچوب‌مند توجهی ندارند و متأسفانه مشکلات زباله، قاچاق و عدم حفاظت همچنان پابرجاست.
خانلری با انتقاد شدید از نبود آموزش صحیح در کشور در زمینه مواهب‌شناسی طبیعت و طراحی حفاظت، افزود: تخریب جنگل‌های هیرکانی که کهن‌ترین و یکی از بهترین جنگل‌های جهان با بیش از سی میلیون سال قدمت هستند، فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر است.
این کارشناس تاکید کرد: مسئولین به هشدارها گوش نمی‌دهند و این جنگل‌زدایی است، نه جنگل‌شناسی و پرورش جنگل.
وی در پایان از رسانه‌ها خواست تا این واقعیت‌ها را به درستی منعکس کنند.