فاجعه “الیت”؛ روایت سوختن میراث جهانی هیرکانی در چالوس
آتش‌سوزی گسترده در جنگل‌های هیرکانی منطقه "الیت" از توابع مرزن‌آباد چالوس در استان مازندران، یکی از پیچیده‌ترین و بحرانی‌ترین حوادث زیست‌محیطی اخیر در کشور بوده که بخش‌های مهمی از یک میراث طبیعی چند میلیون ساله را در معرض تهدید قرار داده است.
به گزارش طاهر خبر، بر اساس گزارش‌های محلی، اولین نشانه‌های حریق حدود ۱۰ آبان ۱۴۰۴ (و بر اساس برخی منابع، ۲۴ آبان) در ارتفاعات روستای الیت مشاهده شد، اگرچه برخی محلی‌ها زمان دقیق‌تر شروع را ۹ آبان گزارش کرده‌اند.
آتش‌سوزی در عرصه‌های صعب‌العبور و مرتفع جنگل‌های الیت (در ارتفاع ۱۴۰۰ تا ۱۸۰۰ متری) رخ داد. این منطقه بخشی از جنگل‌های هیرکانی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
در روزهای ابتدایی، با وجود محدود بودن کانون‌های اولیه، وزش باد و شرایط جوی (خشکی هوا در پاییز) باعث شعله‌ور شدن و تشدید حریق شد. در آمار رسمی، میزان خسارت اولیه حدود ۸ هکتار اعلام شد، هرچند گزارش‌های محلی وسعت بیشتری را نشان می‌داد.
بیشترین آسیب به لایه‌ی بارور خاک، بوته‌ها و نهال‌ها وارد شده است، مقامات رسمی، منشأ آتش‌سوزی را به احتمال زیاد عوامل انسانی اعلام کردند، این عوامل شامل سهل‌انگاری گردشگران غیرمسئول و یا حتی اقدامات عمدی مرتبط با زمین‌خواری بوده که تحقیقات در مورد آن آغاز شده است.
شیب تند و ارتفاعات زیاد منطقه، دسترسی زمینی برای نیروهای امدادی را بسیار دشوار کرد، بادهای فصلی به صورت مداوم باعث تغییر جهت آتش و شعله‌ور شدن دوباره لکه‌های مهار شده می‌شد.
برخی گزارش‌های محلی حاکی از آن است که در روزهای نخست، به دلیل ارزیابی اولیه مدیرکل منابع طبیعی مبنی بر شدت کم حریق، در اعزام بالگردها تأخیر صورت گرفته است؛ ادعایی که توسط مدیریت بحران استان رد شد.
بیش از ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر نیروی انسانی شامل محیط‌بانان، جنگل‌بانان، نیروهای مردمی، کوهنوردان، هلال‌احمر و ستاد مدیریت بحران در منطقه مستقر شدند و به صورت دستی اقدام به ایجاد خط آتش‌بَر و اطفاء لکه‌ای حریق کردند.
با گسترش حریق، عملیات اطفاء هوایی با استفاده از بالگردها (حداقل ۷ فروند) و در نهایت هواپیماهای ایلوشین (با ظرفیت ۴۰ تُن آب) آغاز شد.
به دلیل گستردگی و اهمیت جهانی جنگل‌های هیرکانی، در نهایت دو فروند هواپیمای آب‌پاش AT-8T و یک بالگرد H60 از کشور ترکیه برای کمک به عملیات اطفاء حریق وارد ایران شدند.
جلسات ستاد مدیریت بحران در سطح ملی و استانی با حضور مسئولان عالی‌رتبه در منطقه الیت تشکیل شد تا هماهنگی‌های لازم برای مهار آتش تقویت شود.
بر اساس آخرین اظهارات مسئولان (مانند مدیرکل منابع طبیعی غرب مازندران)، حریق در بخش قابل توجهی از عرصه مهار و کنترل شده است. تصاویر هوایی بدون دود منطقه نیز مؤید موفقیت در ایجاد خط آتش‌بَر و اطفاء کامل نیست، اما بیانگر کنترل شرایط است.
عملیات در حال حاضر بر لکه‌گیری و خاموش کردن برگ‌سوزی‌ها و کنده‌سوزی‌های محدود متمرکز است.
معاون سازمان محیط‌زیست ابراز امیدواری کرده بود که با ورود یک توده بارشی و سرد، آتش به صورت طبیعی خاموش شود.
این حادثه به دلیل ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی، در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب گسترده‌ای داشت و آن را تهدیدی برای میراث طبیعی جهانی تلقی کردند.
دادستانی مازندران اعلام کرده است که در صورت رسیدن به این نتیجه که آتش‌سوزی عمدی بوده، با خاطیان برخورد عبرت‌آموزی انجام خواهد شد. همچنین بر ضرورت تعبیه دوربین‌های تله‌ای برای کنترل منطقه توسط سازمان محیط زیست تأکید شده است.